W Mikstacie odbyło się pierwsze seminarium o niematerialnym dziedzictwie kulturowym, które miało na celu podsumowanie działań podejmowanych na rzecz ochrony i przekazu tradycji odpustowych, które odbywają się w Mikstacie od ponad trzystu lat i są ewenementem na skalę światową. Organizatorem wydarzenia był ks. kan. Krzysztof Ordziniak, kustosz Diecezjalnego Sanktuarium św. Rocha Mikstacie, a współorganizatorką prof. dr hab. Katarzyna Smyk z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Fot.: Arleta Wencwel-Plata/Opiekun Diecezji Kaliskiej
Uroczystości odpustowe ku czci św. Rocha z obrzędem błogosławieństwa zwierząt w Mikstacie 3 grudnia 2015 r. zostały wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Jest to wielkie wyróżnienie, ale i zadanie, by to dziedzictwo pielęgnować i o nim mówić, by nie pozostało tylko lokalnym elementem. Stąd też w parafii podejmowanych jest szereg działań, a jedną z nich było seminarium naukowe.
Podjęta przez prelegentów problematyka poruszała rolę zwierząt w wymiarze niematerialnego dziedzictwa, także kwestię dobrostanu zwierząt jako przedmiot działań i odpowiedzialności UNESCO.
Dr hab. prof. UMCS Katarzyna Smyk podkreśliła, że UNESCO, jeśli chodzi o wpisanie na listę takiego dziedzictwa bierze pod uwagę, czy przypadkiem w sytuacji jakiejś praktyki dziedzictwa niematerialnego nie dochodzi do naruszenia dobrostanu zwierząt, czy na pewno harmonijnie i bezstresowo to zwierzę funkcjonuje w danym zwyczaju, w danej tradycji.
Druga prelegentka, dr hab. prof. UAM Magdalena Ziółkowska z Wydziału Socjologii, której temat referatu brzmiał: „Dobrostan zwierząt jako przedmiot działań i odpowiedzialność UNESCO”, przybliżyła ewolucję tego pojęcia. – Dobrostan, to stan, w którym zwierzęta mają zapewnione odpowiednie dla swojego gatunku warunki psychiczne – podkreśliła prof. Ziółkowska wskazując, że składają się na to jeszcze inne warunki jak wolność od bólu, możliwość naturalnych zachowań, zapewnienie pożywienia, ochrona od niewygody i strachu.
Dr Karolina Echaust z Centrum Dziedzictwa Kulturowego i Kulinarnego Powiatu Poznańskiego jako przykład relacji więcej niż ludzkich wskazała na obrzędy święcenia i błogosławieństwa zwierząt, które odbywają się na Kurpiach i w Mikstacie. Kolejny to obrzęd ognia jako element obchodów chroniący zwierzęta przed chorobami, pomorem, czarami i złym okiem stosowany w Wielkopolsce północnej i środkowej. Prelegentka zaznaczyła również, że do końca lat 80. XX w. zwierzęta, zwłaszcza na wsi, zapewniały pożywienie, były synonimem bogactwa. Obecnie rola zwierząt na wsi postrzegana jest jako współbytujące z ludźmi, choć los niektórych z nich jest nadal trudny.
Wskazując na obrzęd odbywający się od ponad 300 lat w Mikstacie podkreśliła, że transmisja dziedzictwa, czyli Msza św. w intencji chorych, obecność na uroczystościach osób ze zwierzętami spoza parafii, procesja składająca się ze zwierząt i ich opiekunów może być w tym temacie wzorem dla innych społeczności. – Tu w Mikstacie widać tą wspólnotę międzygatunkową, a wiara ludzi jest elementem spajającym to dziedzictwo i jest przekazywana z pokolenia na pokolenie – podkreśliła prelegentka dodając, że nie jest to tylko tradycja, ale wyrażenie szacunku do zwierząt i ich ochronę i religijny aspekt zapewnienia dobrostanu, który wykracza poza lokalne granice.
Andrzej Szoszkiewicz, prezes Stowarzyszenia LOT „Szlak Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce” wyjaśnił, że dzięki współpracy, dialogowi i wspólnemu działaniu niematerialne tradycje mogą stać się widoczne, zrozumiane i naprawdę żywe. – Stowarzyszenie zauważyło potrzebę wspólnej promocji, tworzenia sieci wsparcia i nowoczesnych narzędzi komunikacji. I dlatego celem szlaku jest rozwijanie oferty turystyki kulturowej opartej na tradycjach i lokalnej tożsamości i przede wszystkim promowanie Polski jako kraju bogatego w żywe dziedzictwo – zaznaczył prelegent.
O działalności Szkoły św. Rocha w Mikstacie mówił ks. kan. Krzysztof Ordziniak. – Jest to szkoła, w której zajęcia odbywają się w wakacje, gdzie łączy się modlitwę, z nauką, pracą i zabawą – mówił kustosz sanktuarium św. Rocha omawiając szeroko działalność i osiągnięcia przedsięwzięcia, do którego od wielu lat przyczynia się także Małgorzata Strzelec.
Ks. kustosz podzielił się planami na przyszłość, które przyczynią się do rozpropagowania dziedzictwa, jak i o staraniach, by szkoła św. Rocha została wpisana na listę dobrych praktyk niematerialnych dziedzictwa kulturowego.
O tym, jaki potencjał ma działalność szkoły przy parafii św. Rocha w Mikstacie, w rozumieniu dobrej praktyki i co trzeba spełnić, aby znaleźć się na tej liście mówił Tomasz Łuczak z Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Na zakończenie głos zabrała prof. Katarzyna Smyk wyrażając nadzieję na kolejne seminaria w Mikstacie, a w przyszłości i publikacje referatów wygłoszonych przez prelegentów.
Patronat honorowy nad seminarium objął: Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz Biskup Kaliski Damian Bryl.
Tekst: Ewa Kotowska-Rasiak/KAI
Autor zdjęć: Sebastian Matyszczak/wlkp24.info