Zapoczątkowany przez podchorążych piechoty, pod dowództwem porucznika Piotra Wysockiego, zryw z 29 listopada 1830 roku skierowany był przeciwko rosyjskiemu zaborcy.
W trwających prawie rok walkach o niepodległość uczestniczyło wiele tysięcy Polaków. Jedna z najkrwawszych bitew powstania została stoczona o Olszynkę Grochowską.
Walka o Olszynkę Grochowską była najkrwawszą bitwą, jaką stoczono podczas Powstania Listopadowego. Z 40 tys. Polaków poległo wówczas aż 7 tys. Olszynka znajduje się obecnie na terenie warszawskiej dzielnicy Praga-Południe. To właśnie w tym miejscu od lat odbywają się uroczystości upamiętniająca Powstanie Listopadowe.
RIRM
Do bitwy pod Olszynką Grochowską, jednej z ważniejszych bitew powstania listopadowego, doszło 25 lutego 1831 r. Wojskami polskimi, które liczyły ok. 40 tys., dowodził oficjalnie książę Michał Radziwiłł, a w rzeczywistości gen. Józef Chłopicki. Na czele wojsk rosyjskich, liczących ok. 60 tys. żołnierzy, stał feldmarszałek Iwan Dybicz. Formalnie bitwa pozostała nierozstrzygnięta. Zginęło 6,9-7,3 tys. Polaków i ok. 9,5 tys. Rosjan.
W 1916 r. na uliczce Traczy prowadzącej od ul. Chełmżyńskiej postawiono drewniany krzyż, który w 100 rocznicę bitwy o Olszynkę Grochowską zastąpiono metalowym. W trakcie prac melioracyjnych w 1936 r. na polu bitwy znaleziono szczątki ludzkie oraz fragmenty broni i mundurów, które złożono w krypcie przy krzyżu. W 1999 roku uliczkę zagospodarowano, tworząc Aleję Chwały Bohaterów Powstania Listopadowego. Ustawiono ok. 30 głazów narzutowych z tablicami upamiętniającymi zasłużonych dowódców powstania i jego uczestników. Mają tu swoje pomniki m.in. generałowie: Ludwik Bogusławski, Ludwik Kicki, Józef Chłopicki, Józef Bem, Ignacy Prądzyński, Józef Dwernicki, Piotr Szembek, Henryk Dembiński, Ludwik Michał Pac oraz uczestnicy nocy listopadowej: Józef Wybicki, Józef Nabielak i Józef Zaliwski. Spośród poetów sławiących powstanie listopadowe uhonorowano m.in.: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Konstantego Gaszyńskiego, Stefana Floriana Garczyńskiego oraz Kazimierza Delavigne, autora słów Warszawianki 1831 roku.
Natomiast dla pięciu kobiet, które albo same brały udział w powstaniu, jak Emilia Plater, albo wspomagały powstańców i późniejszych emigrantów popowstaniowych, jak Emilia Sczaniecka, Klaudyna z Działyńskich Potocka, Józefa Rostkowska i Bronisława Czarnowska, wystawiono jeden wspólny pomnik!
Życiorys gen. Piotra Szembeka:
Piotr Szembek herbu Szembek (ur. 14 grudnia 1788 w Warszawie, zm. 21 czerwca 1866 w Siemianicach) – hrabia, generał dywizji Wojska Polskiego. Urodził się w rodzinie Józefa Ignacego i Kunegundy z Walewskich. Kształcił się w Akademii Wojskowej w Berlinie. Od 1807 służył w wojskach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Był kapitanem armii Księstwa Warszawskiego. Uczestniczył w inwazji na Rosję w 1812 roku. W 1813 roku w Gdańsku ożenił się z Fryderyką Becu de Tavernier. Ich synem był hrabia Aleksander Szembek. W okresie od 24 maja 1829 roku do 24 stycznia 1831 roku dowodził 3 Brygadą 1 Dywizji Piechoty w Sochaczewie.
W powstaniu listopadowym (1830-1831) gubernator wojskowy Warszawy od 4 grudnia do 16 grudnia 1830, członek Rady Wojennej. Generał i dowódca 4 Dywizji Piechoty. Brał udział w bitwach pod Wawrem i Olszynką Grochowską. Mówiono o nim „Ufaj Szembekowi. Szembek nie zdradzi”. Jednym z jego adiutantów był Franciszek Kacper Fornalski. Na skutek konfliktu z naczelnym wodzem gen. Janem Skrzyneckim został zdymisjonowany. Kontynuował jednak karierę wojskową jako ochotnik w korpusie Juliana Sierawskiego, a po dymisji Skrzyneckiego został przywrócony do służby w stopniu generała dywizji. Po zakończeniu powstania osiadł w swych dobrach Siemianice koło Kępna w Wielkopolsce.
W 1835 roku został skazany przez władze rosyjskie na konfiskatę dóbr za udział w powstaniu listopadowym.
Był członkiem loży wolnomularskiej Français et Polonais.
Od nazwiska generała wziął swoją nazwę plac Szembeka w Warszawie, przy którym wznosi się kościół parafialny Najczystszego Serca Maryi oraz centrum handlowe i Bazar Szembeka na Grochowie. Niedaleko placu Szembeka, na ul. Boremlowskiej 6 znajduje się Gimnazjum im. gen. Piotra Szembeka.
W okresie zaboru ziem polskich przez Rosjan pamiątki po Piotrze Szembeku przechowywano w pałacu w Czarnominie na Podolu.
W latach 1996–1999 imię generała Piotra Szembeka nosiła 4 Brygada Zmechanizowana w Gorzowie Wielkopolskim.
Ordery i odznaczenia:
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari,
- Order Świętego Stanisława 2 klasy z nadania Mikołaja I Romanowa,
- Order św. Anny kl. 2,
- Order św. Włodzimierza kl. 4,
- Krzyż Kawalerski Legii Honorowej,
- Znak Honorowy za 20 lat służby (1830 rok).
W artykule wykorzystano m. in. informacje ze stron:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Szembek
- http://www.naszemiejsca.pl/miejsca/aleja-chwaly-przy-ul-traczy
